De wijk Malburgen is vernoemd naar een zo goed als verdwenen dorp. Dat lag op de plek waar nu de Bakenhofweg ligt, achter de Bluebandbajes oftewel Penitentiaire Inrichting Arnhem-Zuid. Het middeleeuwse Malburgen, dat bij de stad Huissen hoorde, was meer dan alleen een gehuchtje. Het bezat een kerk en een kasteel.

Die burcht raakte in de zestiende eeuw in onbruik. Door de verlegging van de Rijn in die tijd kwam het gebouw te dicht bij de rivier te liggen. Langzaam kalfde de oever af en het bouwwerk verdween in het water. Kunnen we het ooit weer terugvinden? De lage waterstand van de afgelopen maanden nodigde uit om dat toch eens te proberen.

Puin

Wie op de strandjes langs de laagstaande Rijn loopt, valt het gelijk op. Overal langs de rivier ligt puin. Meestal losse stenen, maar af en toe ook grote stukken gemetselde muur en brokken gewapend beton. Het lijkt wel of bouwbedrijven de Rijn gebruiken voor hun sloopafval! Of zie ik hier de resten van het gebombardeerde Arnhem, gauw weggewerkt na de Tweede Wereldoorlog om de stad in beton te kunnen herbouwen?

Een woordvoerder van Rijkswaterstaat geeft me een algemeen antwoord. “Vroeger gebruikten particulieren puin als oeververdediging. Zo wilden ze hun eigendommen die aan de rivier grensden beschermen”, vertelt hij. “Ook steenfabrieken hebben veel puin gedeponeerd in het oosten en midden van het land.”

Handgemaakt

Waar zou dat kasteel Malburgen of Malenberg kunnen hebben gestaan? Dat moet aan het einde van de huidige Bakenhofweg zijn, aan de andere kant van de dijk. Op een strandje op die plek, in de schaduw van de Adrej Sacharovbrug oftewel de Pleijbrug, ligt ook puin. Er is alleen wel een verschil met de steenrommel dichter bij de John Frostbrug: hier ligt geen beton of industrieel vervaardigde baksteen. Op deze plek liggen duidelijk oudere, handgemaakte stenen.

Eureka! Of niet? Heb ik nou het oude, verdwenen slot gevonden? Hoe ouder een baksteen, hoe minder recht en groter hij is, kun je heel ruwweg stellen. Ik neem een van de stenen mee naar huis. Hij is grof en duidelijk met de hand gemaakt. Hij zou eeuwen oud kunnen zijn. Met nadruk op ‘kunnen’.

Archeologische vondst

En als het een oude steen is, dan is die wellicht van de vroegere ‘Malburcht’. Dat zou een eersteklas archeologische vondst zijn. Maar het is nog geen tijd om te gaan juichen. Een deskundige moet er eens naar kijken. Bestaan er baksteenkenners? Bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) verwijzen ze me naar Michiel van Hunen, specialist in conservering en restauratie.

Hij bevestigt dat een meegenomen steen een handvormsteen is. Dat is dus niet een steen die in een mal geperst is, zoals dat meestal sinds ongeveer 1870 gebeurt. De techniek van de steen is dus van vóór die tijd. Hoewel… “Ook nu maken steenfabrieken nog dergelijke stenen”, vertelt Van Hunen. Dat gebeurt op kleine schaal. “Meestal zijn die 22 tot 24 centimeter lang.”

Stenen van 30 centimeter

“Als er hele stenen van 28 tot 30 centimeter liggen, dan zouden die van het kasteel kunnen zijn”, gaat de RCE-medewerker verder. Dan moet ik zeker eens contact opnemen met een archeoloog. Ik meet de baksteen op. Hij is flink, maar de 28 centimeter haalt hij lang niet. Jammer. De steen is wel redelijk oud, daar ben ik van overtuigd. Maar het zou ook van een slooppand elders kunnen komen.

Moet ik nu maar naar de Rijn rennen en kijken of ik een grotere kan vinden? Helaas, het peil stijgt weer. De stenen liggen voorlopig weer onder het wateroppervlak.

Zeg het voort!

Met dank aan arnhems-erfgoed.org

Malburgen was een dorp en later buurtschap  in de huidige gemeente Arnhem , vermoedelijk ontstaan in de vroege Middeleeuwen.

Malburgen wordt voor het eerst genoemd in de twaalfde eeuw. De naam is waarschijnlijk terug te voeren tot het Germaanse ‘Mathla’, wat volksvergadering of gerechtsplaats betekent, samengevoegd met ‘berg’ in de betekenis van ‘hoogte, heuvel’. Oorspronkelijk is het dus de heuvel waar rechtspraak plaatsvond.

Malburgen lag op de zuidelijke Rijnoever ter hoogte van de huidige Bakenhofweg. Het was een klein dorp rond het kasteel De Malenberg. In de Middeleeuwen werd het een zelfstandige parochie met een eigen kerk. Malburgen kende, net als De Praets , een veerdienst en tevens een veerhuis. De oudste vermelding hiervan dateert uit 1371. De veerplaats op de noordelijk Rijnoever lag op een dijk waar zich nu de monding van de Nieuwe Haven bevindt.

Na de vijftiende eeuw liep de bewoning van Malburgen terug. De kerk werd in de Tachtigjarige Oorlog verwoest en niet meer opgebouwd, het kasteel werd in de zestiende eeuw verlaten en verdween langzaam maar zeker in de Rijn door afslag van de Rijnoever. Uiteindelijk verlieten ook de laatste bewoners Malburgen.

Malburgen lag in het district Huissen van het Hertogdom Kleef. In het Verdrag van Fontainebleau staat Pruisen, waar het Hertogdom Kleef inmiddels deel van uitmaakt, Huissen af aan het Koninkrijk Holland. Een periode van snelle staatkundige veranderingen volgde waaronder inlijving in het Franse Keizerrijk. Pas tijdens het Congres van Wenen in 1815 werd Huissen en daarmee ook Malburgen definitief aan Nederland toegewezen waarna het op 1 juni 1816 door Pruisen aan Nederland werd overgedragen. Na de overgang tot Nederland bleef Malburgen deel van de gemeente Huissen tot de jaren dertig van de twintigste eeuw, toen het geannexeerd werd door de gemeente Arnhem en er de wijk Malburgen ontstond.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Malburgen_%28buurtschap%29

 

 

Dit informatie bord staat op de Rijndijk te Arnhem.